Welke voedingsmiddelen zijn halal?

Het categoriseren van een voedingsmiddel als toegestaan (halal) of verboden (haram) is een samenspel van talloze factoren (lees ook: Wat betekent halal?). De primaire bronnen voor een dergelijk streven zijn de Koran en de Soenna van de Profeet Mohammed (s). Verder spelen geografische omstandigheden een rol. En tot slot is voedselproductie zo'n gespecialiseerd vakgebied dat het is onderverdeeld in verschillende wetenschappen (bijv. voedingsmiddelenchemie of -technologie). Processen en gebruikte materialen veranderen zo snel dat er geen algemeen geldende uitspraken kunnen worden gedaan over productcategorieën. In plaats daarvan worden individuele componenten en productieprocessen bekeken en geanalyseerd door islamitische rechtsgeleerden en vervolgens geclassificeerd als halal of niet-halal.

Halal classificatie door certificeringsinstituten

Classificatie wordt tegenwoordig niet meer uitgevoerd door individuele geleerden. Voor dergelijke taken hebben zich, afhankelijk van de claims, de rechtsschool en de regio, in de wereld verschillende certificeringsinstituten gevestigd die de certificering van een product als toegestaan(halal) uitvoeren namens voedselproducenten en restaurants enzovoort. Om een keurmerk van het betreffende instituut te krijgen, moet de organisatie of het bedrijf dat het certificaat wil verkrijgen, aan alle criteria en voorwaarden voldoen. Een bekend contact in Europa en vooral in Duitsland is het Europees Halal Certificeringsinstituut (EHZ) in Hamburg. 

Criteria voor halal-certificering

De EHZ biedt een eenvoudig te begrijpen overzicht [1] van de noodzakelijke criteria voor halal-certificering. Certificeringsinstituten bestuderen de Koran, de Soenna van de Profeet Mohammed (s) en juridische adviezen van verschillende geleerden en testen producten, voedingsmiddelen en vooral de productieprocessen volgens de vooraf vastgestelde normen. In het volgende worden deze normen beschouwd als een inleiding op het onderwerp en worden ze analoog weergegeven. Halal voedsel moet daarom

bestaan uit halal grondstoffen

•  afkomstig zijn van toegestane dieren die op een islamitisch correcte manier zijn geslacht.
•  "zuiver" worden geproduceerd. Dit betekent bijvoorbeeld zonder bloed, uitwerpselen, enz.
• absoluut alcoholvrij worden geproduceerd.

Alcohol mag ook niet gebruikt worden voor bewerking, waarbij ethanol in deze context onder alcohol wordt verstaan. In overdrachtelijke zin zijn alle bedwelmende stoffen verboden (haram). Verder zijn zeevruchten over het algemeen toegestaan. Als koudbloedige dieren hoeven ze niet geslacht te worden.

Deze criteria kunnen hieronder verder worden uitgesplitst. Aangezien de vleescategorie een breed en soms complex gebied van dit onderwerp is, zal de focus eerst liggen op de producten en voedingsmiddelen. Punten zoals halal slachten en de criteria voor het productieproces (trefwoord: kruisbesmetting) van voedsel zullen in aparte artikelen worden behandeld.

Halal grondstoffen voor de productie van voedsel zijn

• Plantaardige grondstoffen waarin geen fermentatie heeft plaatsgevonden (bijv. ongefermenteerde vruchtensappen)
• dierlijke grondstoffen die afkomstig zijn van toegestane en halal geslachte dieren (bijv. gelatine van een halal geslachte koe). 

Haram grondstoffen zijn

• Bloed
• Varkensvlees
• Vlees van dode dieren
• Vlees van carnivoren met hoektanden en van roofvogels met klauwen
• Alcohol als stimulerend middel, ongeacht vorm en concentratie

Wat betekent dat concreet?

De genoemde criteria lijken allemaal enigszins abstract. Voor een betere verduidelijking worden twee concrete voorbeelden behandeld.

Sommige voedselproducenten zijn overgestapt van gelatine van varkensvlees op gelatine van rundvlees, bijvoorbeeld in fruitgums. De consumptie van rundvlees en andere producten is over het algemeen toegestaan (halal). Als het dier echter niet volgens de islamitische richtlijnen is geslacht, mag de daaruit verkregen gelatine ook niet worden geconsumeerd. Een soortgelijk probleem doet zich voor bij kalverstremsel. Stremsel is een mengsel van verschillende enzymen dat uit de lebmaag van een geslacht kalf wordt gehaald en nodig is voor de kaasproductie.² Wil een product waarvoor stremsel is gebruikt als halal worden geclassificeerd, dan moet het kalf in kwestie halal zijn geslacht. Anders kan volgens veel geleerden het hele product (bijv. kaas) niet als halal worden beschouwd. Andere ingrediënten die vaak in snoep worden aangetroffen zijn mono- en diglyceriden van vetzuren. In principe zijn glyceriden het product van glycerol (een niet-giftige alcohol) en zuren. In dit geval moet er aandacht worden besteed aan de eetbare vetzuren. Volgens EU-richtlijnen hoeft de herkomst hiervan niet expliciet te worden vermeld. Ze kunnen van plantaardige of dierlijke oorsprong zijn. Hoewel de naam historisch bepaald is, komt hij niet meer expliciet overeen met moderne productieprocessen. In feite kunnen de genoemde zuren afkomstig zijn van dierlijke vetten. Volgens de huidige normen zijn ze echter vaak afgeleid van soja (plantaardige oorsprong) of melk (dierlijke oorsprong). Waarbij melk volgens islamitische normen als "puur" wordt beschouwd.

Zoals eerder aangegeven zijn er zeer subtiele nuances in de voedselproductie die, wanneer ze door certificeerders en wetenschappers in overweging worden genomen, kunnen leiden tot minimaal verschillende voedingsvereisten als gevolg van verschillende regionale omstandigheden en andere omstandigheden. Er zijn eenvoudige voorbeelden gekozen om het punt te illustreren. De overgang naar gecompliceerde productieprocessen vereist veel complexere en diepgaandere overwegingen. 

Nadat het onderwerp "vlees" al verschillende keren aan bod is gekomen, lees je in het volgende artikel over het correct islamitisch slachten van dieren en variaties die door moderne technologieën zijn ontstaan: Artikel: Halal vlees. Hoe wordt islamitisch geslacht?