Hangi gıdalar helaldir?

Bir gıdanın izin verilen (helal) veya yasaklanan (haram) olarak sınıflandırılması çok sayıda faktörün etkileşimidir (ayrıca okuyun: Helal ne demektir?). Böyle bir çaba için birincil kaynaklar Kur'an-ı Kerim ve Peygamber Muhammed'in (s) sünnetidir. Ayrıca, coğrafi koşullar ve şartlar da rol oynamaktadır. Ve son olarak, gıda üretimi o kadar uzmanlaşmış bir alandır ki farklı bilim dallarına (örneğin gıda kimyası veya teknolojisi) ayrılmıştır. Kullanılan süreçler ve malzemeler o kadar hızlı değişir ki ürün kategorileri hakkında genel geçer ifadeler kullanılamaz. Bunun yerine, münferit bileşenler ve üretim süreçleri İslam hukuku bilginleri tarafından ele alınıp analiz edilmekte ve ardından helal veya helal olmayan olarak sınıflandırılmaktadır.

Sertifikasyon enstitüleri tarafından helal sınıflandırması

Sınıflandırma günümüzde artık tek tek alimler tarafından yapılmamaktadır. Bu tür görevler için, iddialara, hukuk ekolüne ve bölgeye bağlı olarak, dünyada gıda üreticileri ve restoranlar vb. adına bir ürünün izin verilen(helal) olarak sertifikalandırılmasını gerçekleştiren çeşitli sertifikasyon enstitüleri kurulmuştur. İlgili enstitüden mühür alabilmek için, sertifika almak isteyen kuruluş veya şirketin tüm kriter ve koşullara uyması gerekmektedir. Avrupa'da ve özellikle Almanya'da iyi bilinen bir irtibat noktası Hamburg'daki Avrupa Helal Sertifikasyon Enstitüsü'dür (EHZ). 

Helal Belgelendirme Kriterleri

EHZ, helal belgelendirme için gerekli kriterlere ilişkin kolay anlaşılır bir genel bakış [1] sunmaktadır. Sertifikalandırma kurumları Kur'an-ı Kerim'i, Peygamber Muhammed'in (s) sünnetini ve çeşitli alimlerin hukuki görüşlerini inceler ve ürünleri, gıda maddelerini ve özellikle üretim süreçlerini önceden kararlaştırılmış standartlara göre test eder. Aşağıda, bu standartlar konuya bir giriş olarak ele alınacak ve benzer şekilde yeniden üretilecektir. Helal gıda bu nedenle

helal hammaddelerden oluşmaktadır

•  İslami usullere uygun olarak kesilmiş, izin verilen hayvanlardan elde edilir.
•  "saf" olarak üretilmelidir. Bu, örneğin kansız, dışkısız vb. anlamına gelir.
• kesinlikle alkolsüz olarak üretilmelidir.

Alkol ayrıca işleme için de kullanılamaz, bu bağlamda alkol ile kastedilen etanoldür. Mecazi anlamda, tüm sarhoş edici maddeler yasaktır (haram). Ayrıca, deniz ürünlerine genellikle izin verilir. Soğukkanlı hayvanlar oldukları için kesilmeleri gerekmez.

Bu kriterler aşağıda daha da ayrıştırılabilir. Et kategorisi bu konunun geniş ve bazen karmaşık bir alanı olduğu için, öncelikle ürünlere ve gıda maddelerine odaklanılacaktır. Helal kesim ve gıdanın üretim sürecine ilişkin kriterler (anahtar kelime: çapraz bulaşma) gibi hususlar ayrı makalelerde ele alınacaktır.

Gıda üretimi için helal hammaddeler şunlardır

• Fermantasyonun gerçekleşmediği bitkisel hammaddeler (örn. fermente edilmemiş meyve suları)
• İzinli ve helal kesilmiş hayvanlardan elde edilen hayvansal hammaddeler (örneğin helal kesilmiş bir inekten elde edilen jelatin ). 

Haram hammaddeler şunlardır

• Kan
• Domuz eti
• Ölü hayvanların etleri
• Dişli etoburların yanı sıra pençeli yırtıcı kuşların eti
• Biçimi ve konsantrasyonu ne olursa olsun uyarıcı olarak alkol

Bu somut olarak ne anlama geliyor?

Bahsedilen kriterlerin hepsi biraz soyut görünmektedir. Daha iyi anlaşılması için iki somut örnek ele alınmıştır.

Bazı gıda üreticileri, örneğin meyve sakızlarında domuz jelatininden sığır jelatinine geçmiştir. Sığır eti ve diğer ürünlerin tüketimine genel olarak izin verilmektedir (helal). Ancak, hayvan İslami kurallara göre kesilmemişse, ondan elde edilen jelatin de tüketilemez. Benzer bir zorluk buzağı peynir mayası için de geçerlidir. Peynir mayası, kesilmiş bir dananın abomasumundan çıkarılan ve peynir üretimi için gerekli olan çeşitli enzimlerin bir karışımıdır.² Peynir mayası kullanılan bir ürün helal olarak sınıflandırılacaksa, söz konusu dananın helal olarak kesilmiş olması gerekir. Aksi takdirde, birçok alime göre, ürünün tamamı (örneğin peynir) helal olarak kabul edilemez. Tatlılarda sıklıkla bulunan diğer bileşenler yağ asitlerinin mono- ve digliseritleridir. Temel olarak gliseritler, gliserol (sarhoş edici olmayan bir alkol) ve asitlerin ürünüdür. Bu durumda yenilebilir yağ asitlerine dikkat edilmelidir. AB direktiflerine göre, bunların kökeninin açıkça belirtilmesi gerekmez. Bitki ya da hayvan kökenli olabilirler. Bu isim tarihsel olarak yerleşmiş olsa da, artık modern üretim süreçlerine açıkça karşılık gelmemektedir. Aslında, bahsedilen asitler hayvansal yağlardan gelebilir. Ancak günümüz standartlarına göre bunlar genellikle soya (bitki kökenli) veya sütten (hayvan kökenli) elde edilmektedir. İslami standartlara göre süt "saf" olarak kabul edilir.

Daha önce de belirtildiği gibi, gıda üretiminde, sertifikalandırıcılar ve akademisyenler tarafından dikkate alındığında, farklı bölgesel koşullar ve diğer koşullar nedeniyle asgari düzeyde değişen diyet gereksinimleriyle sonuçlanabilecek çok ince nüanslar vardır. Konuyu açıklamak için basit örnekler seçilmiştir. Karmaşık üretim süreçlerine geçiş çok daha karmaşık ve derinlemesine değerlendirmeler gerektirmektedir. 

"Et" konusu daha önce birkaç kez ele alındıktan sonra, bir sonraki makalede hayvanların doğru İslami kesimi ve modern teknolojilerle ortaya çıkan varyasyonları okuyacaksınız: Makale: Helal et. İslami kesim nasıl gerçekleştirilir?